Αμβλυωπία
Τι είναι η αμβλυωπία;
Η αμβλυωπία ή αλλιώς τεμπέλικο μάτι είναι η πιο συχνή πάθηση της παιδικής ηλικίας μια και αφορά το 5% του πληθυσμού και αποτελεί την αιτία εξαιτίας της οποίας τα παιδιά χάνουν περισσότερη όραση απ’ ότι απ’ όλες τις υπόλοιπες οφθαλμολογικές ασθένειες της παιδικής ηλικίας μαζί! Πρόκειται για την κατάσταση κατά την οποία η λειτουργία της όρασης δεν αναπτύχθηκε φυσιολογικά, με αποτέλεσμα το ένα μάτι να έχει μείνει τεμπέλικο, να μην βλέπει δηλαδή καλά, ενώ το άλλο μάτι έχει αναπτύξει φυσιολογική όραση. Σπάνια η αμβλυωπία μπορεί να αφορά και τα δύο μάτια. Η δυσλειτουργία αυτή εμφανίζεται εάν τα πρώτα χρόνια της ζωής ο εγκέφαλος δεν λαμβάνει καθαρές οπτικές εικόνες από το ένα μάτι, ώστε να μάθει να τις αποκρυπτογραφεί / αναλύει / μεταφράζει σε «οπτική» πληροφορία.
Η περίοδος κατά την οποία ο εγκέφαλος «μαθαίνει» να βλέπει- εγγράφει δηλαδή πληροφορίες σχετικά με την όραση είναι μέχρι την ηλικία των 8-9 ετών. Εάν η όραση σε ένα μάτι δεν αναπτυχθεί σωστά μέχρι αυτήν την ηλικία, δυστυχώς το μάτι αυτό δε θα μπορέσει ποτέ να αποκτήσει τέλεια όραση και θα μείνει για μια ζωή τεμπέλικο! Η θεραπεία της αμβλυωπίας είναι δυνατή μόνο αν ανακαλυφθεί σε πολύ μικρή παιδική ηλικία, ώστε να έχουμε το χρόνο να δράσουμε και να προσφέρουμε στον εγκέφαλο τα ερεθίσματα που του χρειάζονται για να αναπτυχθεί σωστά η όραση και στα δύο μάτια.
Η αμβλυωπία δεν μπορεί να θεραπευτεί αργότερα, ακόμη κι αν τα μάτια αυτά είναι απολύτως υγιή, γιατί ο εγκέφαλος δεν εγγράφει πλέον νέες πληροφορίες μετά την ηλικία των 9 ετών.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι δεν υπάρχουν χαρακτηριστικά συμπτώματα σε περίπτωση αμβλυωπίας! Το παιδί δεν θα παραπονεθεί ποτέ ότι δεν βλέπει γιατί έχοντας πάντα και τα δύο του μάτια ανοιχτά βλέπει καλά με τη βοήθεια του καλού του ματιού και ανταπεξέρχεται σε όλες του τις δραστηριότητες χωρίς να δείξει ίχνος κούρασης ή δυσκολίας. Γι’ αυτό και η αμβλυωπία είναι όπως είπαμε ύπουλος εχθρός της όρασης, γιατί διαφεύγει της προσοχής των γονιών και των δασκάλων και μόνο μετά από πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο μπορεί να ανακαλυφθεί. Ο ειδικός παιδοφθαλμίατρος μπορεί να ξεχωρίσει τα ύποπτα περιστατικά από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής των παιδιών και να μην αφήσει ούτε λεπτό για χάσιμο στην έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία.
Περιεχόμενα
Ποια είναι τα είδη της αμβλυωπίας;
Υπάρχουν 3 βασικές αιτίες βλάβης στο μάτι που προκαλούν την αμβλυωπία:
Η πρώτη αιτία είναι ο στραβισμός, η κακή δηλαδή ευθυγράμμιση των ματιών, που προκαλεί την στραβισμική αμβλυωπία.
Το δεύτερο είδος είναι η αμβλυωπία εξ’ ανοψίας: κάποια οργανική βλάβη όπως για παράδειγμα ο καταρράκτης είτε συγγενής (παιδιά που γεννιούνται με καταρράκτη) είτε μετατραυματικός (μετά δηλαδή από κάποιο χτύπημα) εμποδίζει την είσοδο οπτικής πληροφορίας και δημιουργεί αμβλυωπία. Σε περίπτωση συγγενούς καταρράκτη η χειρουργική αφαίρεσή του πρέπει να γίνει μέσα στις πρώτες 6-8 εβδομάδες ζωής.
Και η τρίτη και η πιο συχνή αιτία είναι τα πολύ υψηλά ή και διαφορετικά διαθλαστικά σφάλματα (υπερμετρωπία, αστιγματισμός, μυωπία) ανάμεσα στα δύο μάτια που ευθύνονται για τη διαθλαστική αμβλυωπία. Στην περίπτωση της διαθλαστικής αμβλυωπίας δεν υπάρχει οργανική βλάβη κι έτσι είναι δυνατή η πλήρης ίαση με την προϋπόθεση ότι θα γίνει έγκαιρα η διάγνωση που δυστυχώς τις περισσότερες φορές αργεί λόγω του ότι στην μορφή αυτή αμβλυωπίας δεν υπάρχει κανένα απολύτως σύμπτωμα και μόνο σε προληπτικό έλεγχο μπορεί να βρεθεί!
Ποια είναι η θεραπεία της αμβλυωπίας;
Η θεραπεία της αμβλυωπίας προϋποθέτει την προσαρμοστικότητα του οπτικού συστήματος. Όταν ο εγκέφαλος «ωριμάσει», δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στην θεραπεία. Η ηλικία που πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η θεραπεία είναι τα 8-9 χρόνια.
Αν η διάγνωση γίνει νωρίς, για παράδειγμα στην ηλικία των 2 ετών, η θεραπεία είναι πλήρης και χωρίς προβλήματα για το παιδί και την οικογένεια και τις περισσότερες φορές αρκεί (με τη χρήση των κατάλληλων γυαλιών). Όσο καθυστερεί η διάγνωση και όσο μεγαλύτερο είναι το παιδί, τόσο στενεύουν τα χρονικά περιθώρια και ίσως εκτός από τη χρήση των γυαλιών, να χρειαστεί και ο αποκλεισμός – το κλείσιμο δηλαδή του υγιούς ματιού, ώστε το τεμπέλικο μάτι να αναλάβει μόνο του δράση και να βελτιώσει έτσι την οπτική του οξύτητα. Ο αποκλεισμός του υγιούς ματιού συχνά προκαλεί αναστάτωση στην οικογένεια και στο παιδί που στην αρχή ειδικά δυσκολεύεται με το ένα μόνο μάτι ανοιχτό και για πρακτικούς, αλλά και για ψυχολογικούς λόγους.
Η διαδικασία του αποκλεισμού του υγιούς ματιού – το παιχνίδι του πειρατή- απαιτεί σίγουρα την κατανόηση πρώτα του προβλήματος από τους ίδιους τους γονείς του παιδιού, η συνεργασία των οποίων είναι απολύτως απαραίτητη για την καλή έκβαση της θεραπείας. Δεν είναι σπάνια τα περιστατικά που η θεραπεία δεν επιτυγχάνεται παρά την έγκαιρη διάγνωση και καθοδήγηση από τον ειδικό παιδοφθαλμίατρο και υπαίτια είναι η αντίδραση και η μη συμμόρφωση του παιδιού.
Στην περίπτωση αυτή η συμμετοχή και καλή συνεργασία των γονιών είναι ο ακρογωνιαίος λίθος. Οι γονείς πρέπει να καταλάβουν ότι το παιδί δεν μπορεί και δεν πρέπει σε αυτή την ηλικία να αποφασίζει για την ποιότητα της όρασης που θα έχει για μια ολόκληρη ζωή. Άρα να είναι αυτοί που αποφασίζουν για τη θεραπεία ή όχι των παιδιών τους με την τήρηση των οδηγιών του θεράποντα ιατρού και την ενθάρρυνση των παιδιών να συνεχίσουν τη θεραπεία παρά τις δυσκολίες. Είναι καλό να θυμόμαστε ότι το αποτέλεσμα θα κρατήσει για πάντα και είναι καλύτερο να έχουμε δύο υγιή μάτια που βλέπουν καλά, παρά μόνο ένα και να ζούμε με την αγωνία μιας τυχόν πάθησης ή ατυχήματος στο καλό μας μάτι. Επίσης, πολλά επαγγέλματα αποκλείονται σε περίπτωση κακής όρασης του ενός ματιού.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν, τη σπουδαιότητα της έγκαιρης ανίχνευσης των αμβλυωπικών ματιών, ώστε με τη σωστή θεραπεία να σώσουμε την όραση των παιδιών αυτών και να τους χαρίσουμε μια διόφθαλμη όραση για πάντα!